Padłeś ofiarą mobbingu? Poznaj swoje prawa.

Pracownik, który ucierpiał wskutek mobbingu może rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym, bez wypowiedzenia oraz żądać od pracodawcy odszkodowania, którego górna wysokość nie jest ograniczona.

Nie każdy konflikt w pracy oznacza mobbing i nie każdy mobbing przeradza się w otwarty konflikt. Mobberami nie zawsze są przełożeni, a ofiarami podwładni. Czym jest mobbing?

Prawo pracy definiuje prawa ofiar mobbingu i obowiązki pracodawców. Na terenie Polski działa wiele stowarzyszeń pomagających poszkodowanym te prawa wyegzekwować. Zanim jednak  oskarżysz przełożonego o szykanowanie, dowiedz się więcej o samym zjawisku mobbingu...

Definicja

Od początku 2004 roku polskie prawo pracy zna pojęcie mobbingu. Jest to działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników (kodeks pracy art. 94.3).

Kluczowe znaczenie ma słowo długotrwałym, ponieważ sądy pracy w zdecydowanej większości nie będą rozstrzygały jednorazowych kłótni. Szykanowanie ofiary musi trwać przynajmniej sześć miesięcy i być systematyczne, aby zakwalifikować je jako mobbing.

Przykłady mobbingu

Działania na które narażone są ofiary mobbingu to głownie zastraszanie, upokorzenia, deprecjonowanie kompetencji, utrudnianie wykonywania obowiązków, poniżanie lub alienacja. W praktyce może to oznaczać nierówny podział obowiązków, utrudnianie wykonywania zadań poprzez np. niejasny podział kompetencji lub nieprzekazywanie informacji, zmuszanie do zbyt długiego dnia pracy, niesprawiedliwa krytyka, nieuzasadnione oskarżenia, szkalowanie, a nawet nieuzasadnione zwolnienie z pracy.

Z badań przeprowadzonych przez TNS OBOP wynika, że co czwarta osoba spotkała się z co najmniej jednym z symptomów wrogiej atmosfery w pracy: rozsiewane za plecami plotki, złośliwości ze strony współpracowników, odmowa pomocy, naśmiewanie się.

Przyczyny zjawiska i konsekwencje dla ofiary

Nasileniu zjawiska mobbingu sprzyja wzrost bezrobocia i zwiększenie konkurencji na rynku pracowników. Przeważnie jednak wynika on ze złej organizacji pracy, złej woli przełożonych lub współpracowników lub (najczęściej) z nieumiejętności kierowania ludźmi.

Alienacja, szykanowanie i poniżanie może doprowadzić ofiarę do poważnego uszczerbku na zdrowiu, a w łagodnym przypadku jedynie do utraty pracy.

Prawa i obowiązki

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. Pracownik – ofiara ma natomiast prawo dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Co może zrobić poszkodowany?

Jeżeli zostałeś ofiara mobbingu możesz zgłosić się do stowarzyszenia antymobbingowego, oferującego pomoc, lub zgłosić naruszenie kodeksu pracy do Okręgowego Inspektoratu Pracy.

Organizacje walczące z mobbingiem na terenie województwa dolnośląskiego:

• Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe, ul. Ołbińska 18/5, 50-237 Wrocław, Prezes Stowarzyszenia: Anna Makowska, office@mobbing.most.pl;
• Ogólnopolskie Stowarzyszenie Antymobbingowe OSA, oddział w Jeleniej Górze, ul. Piłsudskiego 15, 50-506  Jelenia Góra, tel. (075) 642 02 60, dyżur telefoniczny: czwartki w godz. 16-18, jeleniagora@osa.w.pl ;
• Okręgowy Inspektoraty Pracy, ul. Zielonego Dębu 22, 51-621 Wrocław, tel. (071) 348 50 20.

Adresy stowarzyszeń antymobbingowych znajdujących się na terenie całej Polski znajdziesz na stronie www.nomobbing.pl w zakładce „Adresy”.

Jaką pomoc świadczą stowarzyszenia?

Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe oferuje:  pomoc prześladowanym w miejscu pracy, edukację, współpracę z mediami i nagłaśnianie problemu, prowadzenie działalności mediacyjnej z pracodawcą, współpraca z organizacjami walczącymi z dyskryminacją w miejscu pracy szczególnie z organizacjami kobiecymi, zbieranie informacji, dokumentowanie faktów przemocy w miejscu pracy.

Podobnie inne organizacje. Poszkodowany może liczyć na wsparcie w rozwiązaniu konfliktu lub nagłośnieniu jego, ale również pomoc psychologiczno-psychiatryczną, farmakologiczna, grup wsparcia, a nawet pomoc prawną.

Dokumentacja wydarzeń

Przepisy o mobbingu są tak skonstruowane, że w oparciu o nie można dochodzić swoich spraw tylko w dwóch przypadkach: gdy ofiara doświadczyła uszczerbku na zdrowiu w wyniku mobbingu i gdy zwolniła się z pracy w wyniku mobbingu - wyjaśnia Witold Matuszyński z Krajowego Stowarzyszenia Antymobbingowego. - W innych przypadkach można powoływać się na inne przepisy, np. o ochronie godności i praw osobistych, które de facto przepisami antymobbingowymi nie są.

Jeśli pracownik zamierza przedłożyć skargę przełożonym lub nosi się z zamiarem skierowania sprawy do sądu, ważne jest, aby wcześniej (przez okres co najmniej 2-3 miesięcy) prowadził dokładny zapis wydarzeń.

Powinien on zawierać rejestr sytuacji szkalujących wraz z opisem okoliczności w jakich wystąpiły. Może on z jednej strony pomóc w radzeniu sobie z uczuciami, z drugiej – posłużyć jako dowód przed sądem.

W podobny sposób można wykorzystać dokumentację lekarską, poświadczającą poniesione koszty fizyczne i psychiczne.

Poszkodowani rzadko zgłaszają sprawę do sądu pracy, głównie z braku dowodów. A wśród  spraw zgłoszonych jedynie co trzecia kończy się na korzyść poszkodowanego.

Sąd pracy nie jest jedynym rozwiązaniem

Pierwsze znaki szykanowania powinny zostać przez poszkodowanego wyciągnięte na światło dzienne - przedstawione rodzinie lub przyjaciołom, omówione z kolegami lub szefami wyższych szczebli.  Ważne jest uniknięcie alienacji.

W publikacji Mobbing. Zagrożenie współczesnego miejsca pracy (Kmiecik-Baran K., Rybicki J., Pomorski Instytut Demokratyczny, Gdańsk 2003) przedstawiono miedzy innymi następujące wskazówki dla ofiar mobbingu:

• Proś o pomoc innych;
• Znajdź chociaż jedną osobę (najlepiej z autorytetem) w miejscu pracy, która będzie po twojej stronie;
• Szukaj możliwości mediacji, Rozmawiaj o możliwości rozwiązania problemu w obecności jeszcze kogoś;
• Szukaj pomocy poza pracą;
• Nie spotykaj się z mobberem sam na sam, zawsze bierz kogoś ze sobą: ze związków zawodowych, prawnika, a w ostateczności nagrywaj rozmowy;
• Tyrani utrzymują swój proceder tylko dlatego, że ich ofiary milczą – mów więc o swoim mobberze rodzinie, związkom zawodowym, prawnikowi, itd.;
• Tyrani działają w ukryciu (za zamkniętymi drzwiami) – otwieraj te drzwi i pokazuj swojego tyrana innym.

Jeżeli poszkodowany nie odnajdzie wsparcia wśród przyjaciół ani w środowisku pracy powinien zgłosić się do organizacji walczącej z mobbingiem - Krajowego Stowarzyszenia Antymobbingowego we Wrocławiu lub jeleniogórskiego oddziału Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Antymobbingowego. Oferują one bezpłatną pomoc psychologiczną, i wsparcie w poszukiwaniu najlepszego rozwiązania w konkretnej sytuacji poszkodowanego: mediacje z pracodawcą, pisma służbowe i adekwatne kroki prawne.

mon.orzel