Ranking „Wspólnoty”: Kondycja finansowa samorządów. Trzy nasze gminy z deficytem operacyjnym

zdjęcie ilustracyjne fot.: mp

Nie ma lepszego wskaźnika obrazującego kondycję jednostek samorządu terytorialnego niż poziom nadwyżki operacyjnej - informują twórcy rankingu.

Pismo Samorządu Terytorialnego „Wspólnota” opublikowało ranking, w którym sprawdza średnią nadwyżkę (w niektórych przypadkach deficyt) operacyjną samorządu w latach 2020-2022 w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

Wartość nadwyżki operacyjnej to jeden z najważniejszych wskaźników obrazujących sytuację finansową jednostki samorządowej. Decyduje o możliwościach rozwojowych, o tym, ile środków gminy mogą przeznaczyć na nowe przedsięwzięcia po zaspokojeniu bieżących potrzeb wydatkowych. W dużym stopniu wartość tego wskaźnika wynika z obiektywnych warunków, w których funkcjonują władze samorządowe. Wiąże się więc ze zmianami koniunktury gospodarczej, strumieniami dochodów zarówno własnych, jak i transferów, z zakresem obowiązków narzucanym przez przepisy, a skutkujących wielkością wydatków na utrzymanie różnych usług i instytucji.

- W naszym rankingu posługujemy się wskaźnikiem nadwyżki operacyjnej netto. Uwzględniamy więc nie tylko różnicę między wielkością bieżących dochodów i bieżących wydatków, ale także wielkość spłat wcześniejszego zadłużenia. Prezentowany wskaźnik pokazuje wartości średnie z lat 2020–2022 - informują Paweł Swaniewicz i Julia Łakomska, twórcy zestawienia.

Co się okazuje? Że tylko trzy miasta wojewódzkie (Gdańsk, Szczecin i Poznań) mają nadwyżkę przekraczającą 750,00 zł w przeliczeniu na mieszkańca, a trzy inne miasta na prawach powiatu (Świnoujście, Gliwice i Sopot) ponad 1000 zł per capita. Daleko im jednak do 13 gmin wiejskich i 7 małych miast, w których średnia nadwyżka na głowę przekracza 2000 zł. Absolutnymi liderami są Kleszczów, Łeba i Kobierzyce z nadwyżką zdecydowanie przekraczającą 3500,00 zł.

Naszych samorządów należy szukać w drugiej części każdego z zestawień, a w niektórych przypadkach nawet przy samym końcu. Powiat ząbkowicki zajmuje w rankingu 300. miejsce wśród 314 samorządów powiatowych z nadwyżką operacyjną na poziomie 3.88 zł na osobę.

Trzy samorządy w powiecie maja deficyt operacyjny, co oznacza, że bieżące wydatki jednostki samorządu terytorialnego przekraczają poziom jej dochodów bieżących. Jeśli wydatki bieżące są wyższe od dochodów bieżących oznacza to, iż wydatki te realizowane są na poziomie przekraczającym możliwości finansowe samorządu. Wykonywanie zadań bieżących przez jednostkę odbywa się w tym wypadku kosztem sprzedaży jej majątku lub na skutek zaciągania nowych zobowiązań.

Autorzy rankingu nazywają to zjawisko niepokojącym. Jeśli chodzi o najnowszy ranking, odnotowano je w 82 samorządach, w tym trzech znajdujących się w powiecie ząbkowickim. Jak czytamy w komentarzu do rankingu, w roku 2020 deficyt operacyjny mógł być tłumaczony wyjątkowymi trudnościami związanymi z pandemią COVID-19. W 2021 r. był z kolei sztucznie zawyżony przez przekazane przez Ministerstwo Finansów samorządom znaczne środki (będące po części rekompensatą wpływów utraconych w wyniku zmian w ustawie o PIT). Ponieważ wpłynęły one na konta gmin niedługo przed końcem roku, nie było możliwości wydania ich przed styczniem i w ten sposób sztucznie zawyżyły końcowy bilans nadwyżki bieżącej. W 2022 roku liczba takich „deficytowych samorządów” ponownie się zwiększyła. Uderza przede wszystkim skala tego zjawiska wśród miast na prawach powiatu, co jest kolejnym sygnałem, że to właśnie tę kategorię samorządów negatywne zmiany sytuacji finansowej dotknęły najmocniej.

Mowa tutaj o gminie Ząbkowice Śląskie z deficytem na poziomie -52.52 zł na osobę, która wśród miast powiatowych znalazła się na siódmym miejscu od końca i ostatnim jeśli chodzi o miasta powiatowe Dolnego Śląska, a także gminie Złoty Stok. Ta druga ma deficyt na poziomie -307,95 zł per capita, co w zestawieniu gmin miejsko-wiejskich daje jej czwarte miejsce od końca i ostatnie wśród tego rodzaju samorządów w województwie dolnośląskim. Trzecim samorządem z ujemnym bilansem jest gmina Stoszowice z wynikiem -14.92 zł per capita i 1486 miejscem wśród 1513 gmin wiejskich. Niżej na Dolnym Śląsku sklasyfikowana jest tylko gmina Wądroże Wielkie.

Pozostałe nasze gminy mogą „pochwalić” się nadwyżką budżetową, choć miejsca w rankingu zajmują także odległe. Najwyżej w zestawieniu jest gmina Kamieniec Ząbkowicki zajmująca 398 miejsce wśród 631 gmin miejsko-wiejskich. Średni wynik nadwyżki budżetowej w przeliczeniu na osobę za lata 2020-2022 wyniósł tam 321,10 zł. 578 lokatę w tym samym rankingu zajmuje gmina Ziębice z wynikiem 111,61 zł, a 596 pozycję gmina Bardo z kwotą 62.14 zł per capita.

Najwyższą kwotę nadwyżki budżetowej wśród gmin powiatu ząbkowickiego ma gmina Ciepłowody. To 388,85 zł w przeliczeniu na mieszkańca. W zestawieniu gmin wiejskich to także odległa pozycja, bo 1024 wśród 1513 samorządów wiejskich.

em24.pl / Pismo Samorządu Terytorialnego „Wspólnota”