Najstarsza w Polsce drewniana rzeźba znajduje się w Bardzie? Sensacyjne wyniki badań

Wyniki badań wskazują, że cudowna figura Matki Bożej Bardzkiej pochodzi z XI wieku fot.: erha / em24.pl

Zobacz wszystkie zdjęcia w galerii

Cudowna figura Matki Bożej Bardzkiej pochodzi z XI wieku i jest najstarszą drewnianą rzeźbą w kraju. Choć to bardzo odważna teza to bardzo możliwe, iż jest prawdziwa.

Historia pisze się na naszych oczach?

Wszystko zaczęło się w 2015 roku. W związku ze zniszczeniem warstw polichromii i złoceń, które zostały wykonane podczas poprzednich prac konserwatorskich w 1926 roku cudowną figurę z bardzkiego sanktuarium postanowiono odrestaurować. W trakcie prac konserwatorskich wykonano serię zdjęć RTG i potwierdzono, że sama struktura drewna jest w zasadzie nieuszkodzona i nie wymaga interwencji. Wykonane zdjęcia RTG wzbudziły jednak wątpliwości dotyczące datowania rzeźby. By potwierdzić lub wykluczyć historyczny charakter figury z jej odwrocia pobrano niewielkie ilości materiału i wykonano badanie metodą węgla radioaktywnego C14.

Badanie próbki wykonano w Laboratorium Datowań Bezwzględnych pod kierunkiem prof. dr hab. inż. Marka Krąpca we współpracy z jednostką badawczą w Seattle, która jest wiodącą instytucją w tej dziedzinie na świecie. Wyniki badań po kalibracji zgodnie z krzywą kalibracyjną były zaskakujące i dały wynik… ok. 1011 roku, z tolerancją błędu +/- 26 lat. Data graniczna uzyskana w tej metodzie nie odnosi się bezpośrednio do momentu powstania obiektu, a do czasu pozyskania materiału (ścięcia drzewa). Biorąc jednak pod uwagę fakt marginesu błędu oraz potrzebę sezonowania drewna przed wykonaniem rzeźby bezsprzecznie można uznać datę około 1060 roku jako pierwszą możliwą do zaakceptowania.

- Drewno lipowe jest materiałem stosunkowo wrażliwym na czynniki zewnętrzne i szybko degraduje się w środowisku, które jest niestabilne. W związku z wyśmienitym (jak na datowanie) stanem zachowania można podejrzewać, że pozyskany materiał stosunkowo szybko obrobiono (wyrzeźbiono), a następnie niezwykle o niego dbano na przestrzeni wieków – mówi Marcin Ciba - konserwator i kustosz zbiorów artystycznych Klasztoru OO. Dominikanów w Krakowie.

Oznaczać to może, że figura związana jest z przedcysterskim okresem historii Barda, a gdyby te przypuszczenia okazały się prawdziwe, mielibyśmy do czynienia z najstarszym przedstawieniem Maryjnym w Polsce.

Skąd rzeźba wzięła się w Bardzie?

Do tej pory w obiegu naukowym krążyły dwie teorie. Pierwsza wiąże pojawienie się w Bardzie cudownego wizerunku z okresem kolonizacji niemieckiej, co na Śląsku zdecydowanie przypada na XIII wiek i związane jest ściśle z zakonem cystersów. Druga teoria zakłada, iż rzeźba miała trafić do bardzkiego grodu za sprawą rycerskiego zakonu Joannitów. Miała być umieszczona w kaplicy bardzkiego grodu. W związku z podzielonymi zdaniami w przedmiocie okoliczności pojawienia się w Bardzie rzeźby Matki Boskiej, niejasnym pozostaje również przybliżony czas jej powstania. Naukowcy wypracowywali do tej pory różne i dość rozbieżne czasowo opinie. Część badaczy uważa, że powstanie rzeźby można datować na początek XII wieku, inni sugerują zaś wiek XIII. Ostatnie badania, których wyniki ujrzały światło dzienne dopiero kilka dni temu, zakładają powstanie rzeźby już w wieku XI.

Rzeźba Matki Boskiej przechowywana w bardzkiej bazylice należy do typu „Madonn Tronujących”. Postać Marii została przedstawiona w pozycji siedzącej z Dzieciątkiem Jezus na kolanach. Maryja trzyma w wyciągniętej prawej dłoni jabłko królewskie – symbol władzy. Dzieciątko Jezus jedną ręką podtrzymuje opartą na kolanie księgę, drugą zaś unosi w geście błogosławieństwa. Postacie spoglądają w dal, delikatnie się uśmiechając.

Cudowne wizerunki maryjne na ziemi ząbkowickiej często opuszczały miejsca swego kultu. Tak było w przypadku Boblic, jak również Barda. W roku 1425 rzeźba została wywieziona do pobliskiego Kłodzka, aby uchronić ją przed napadem wojsk husyckich, którzy z pewnością nie oszczędziliby maryjnego wizerunku. W 1436 roku rzeźba powróciła do Barda. W czasie rozwoju na Śląsku reformacji, wykluczającej przecież kult Matki Boskiej, postanowiono chronić figurę i przenieść ją do klasztoru cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim, gdzie przechowywano ją do 1606 roku.

W latach 1686-1704 wzniesiono w Bardzie nowy kościół pielgrzymkowy ze specjalnym przeznaczeniem dla cudownego wizerunku. W czasie trwania wojny 30-letniej (1618-1648), która dla śląskiej ziemi okazała się prawdziwym kataklizmem, bardzki wizerunek wywożono kilkakrotnie do jezuickiego kościoła w Kłodzku. Kiedy w 1711 roku w Bardzie wybuchł pożar, który zajął wieże kościoła, cudowna figurka została wyniesiona z kościoła i przewieziona do Kamieńca Ząbkowickiego, gdzie czczono ją do 1712 roku. Wtedy to, 12 maja rzeźba powróciła do Barda.

Wyjątkowym faktem w historii cudownej rzeźby Matki Bożej Bardzkiej jest jej uroczysta koronacja, która miała miejsce w dniu 3 lipca 1966 roku. Aktu koronacji dokonał arcybiskup wrocławski ks. kardynał Bolesław Kominek. W tym roku obchodzona będzie 50-ta rocznica tego wydarzenia.

Koronacja cudownej rzeźby Matki Bożej Bardzkiej:

Dziś rzeźba Matki Bożej umiejscowiona jest w zwieńczeniu ołtarza głównego, wykonanego w 1715 roku. W 1906 roku rzeźbę umieszczono na drewnianej podstawce, w której umieszczono cząstkę Domu Loretańskiego. Z czasem do wspomnianej cząstki dołączono również relikwie świętych wywodzących ze zgromadzenia redemptorystów, tj. Alfonsa, Klemensa i Gerarda oraz relikwie Krzyża Świętego.

sm. / Express-Miejski.pl / z mat. prasowych Kamila Pawłowskiego